به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی سیما، به نقل از روزنامه جام جم؛ دکتر قاسمی در نخستین گفت‌وگوی رسمی خود پس از این انتصاب، به سؤالات ما درباره ضرورت احیای این شورا، کارکرد واقعی آن در ساختار رسانه‌ملی و نحوه مقابله با چالش‌هایی چون حضور چهره‌های غیرمتخصص، رواج طب‌های غیرعلمی، تبلیغ کالاهای سلامت‌نما و افت سواد سلامت عمومی پاسخ می‌دهد. او از «بازسازی مرجعیت رسانه‌ملی در حوزه سلامت» سخن می‌گوید؛ مرجعیتی که به‌گفته او، باید هم‌راستا با راهبردهای کلان نظام سلامت کشور، از دل تخصص علمی و تجربه رسانه‌ای شکل گیرد.
احیای شورای سیاستگذاری سلامت در صداوسیما پس از ۱۱ سال، اتفاق مهمی بود که با حکم آقای دکتر جبلی انجام شد. به‌نظر شما، واقعا چه ضرورتی وجود داشت که این شورا احیا شود و آیا شورا جنبه اجرایی دارد یا صرفا سیاست‌گذار و مشورتی است؟
نکته مهمی که باید به آن اشاره کنم، این است که شورای سیاستگذاری سلامت، سال‌ها قبل در ساختار رسانه‌ملی وجود داشت اما متاسفانه در مقطعی از فعالیت بازماند. دلایل مختلفی برای آن وجود داشت؛ از جمله تغییر اولویت‌های سازمان یا شاید کم‌توجهی به نقش این شورا اما خروجی این غیبت طولانی‌مدت، کاملا در آنتن سازمان دیده می‌شد: پراکندگی در برنامه‌ها، نبود انسجام در سیاست‌های سلامت‌محور، ورود چهره‌های غیرمتخصص و حتی ترویج مطالب شبه‌علمی. ما امروز در رسانه‌ملی، روزانه بیش از ۲۰۰ ساعت برنامه سلامت‌محور داریم. این حجم عظیم، اگر بدون هدایت و نظارت علمی باشد، نه‌تنها به هدف خود نمی‌رسد، بلکه گاهی ممکن است آسیب‌زا هم باشد. بنابراین، احیای این شورا یک ضرورت انکارناپذیر بود، نه یک انتخاب. رسانه‌ملی در حوزه سلامت همیشه مرجعیت داشته و دارد اما حفظ و تقویت این مرجعیت بدون سیاستگذاری علمی و هدفمند ممکن نیست. در دوره جدید، شورای سیاستگذاری سلامت صرفا نقش مشورتی ندارد. این شورا قرار است یک نهاد سیاست‌گذار با نقش نظارتی و راهبری باشد. از رصد و ارزیابی محتوای سلامت در همه شبکه‌ها گرفته تا اولویت‌بندی موضوعات براساس نیازهای واقعی جامعه. مثلا براساس آمار مرگ‌ومیر، رنج‌های مزمن، بیماری‌های رایج و دغدغه‌های روز مردم، مشخص می‌شود که رسانه باید بیشتر روی چه موضوعاتی تمرکز کند. یکی دیگر از وظایف شورا، جلوگیری از موازی‌کاری میان شبکه‌هاست. متاسفانه در گذشته، بارها پیش آمده که یک موضوع تکراری یا حتی نادرست، در چند شبکه مختلف پخش شده و از منابع سازمان هزینه شده، بدون این‌که اثر مثبتی داشته باشد. این شورا می‌تواند با هدایت دقیق تولید محتوا، ضمن کاهش هزینه‌ها، از انتشار مطالب غیرمستند یا آسیب‌زا نیز جلوگیری کند. در شرایط فعلی، هیچ رسانه‌ای در فضای مجازی یا خصوصی وجود ندارد که بتوان آن را مرجع علمی و معتبر حوزه سلامت دانست. خوشبختانه رسانه‌ملی، به‌ویژه شبکه سلامت، این مرجعیت را دارد و ما باید از آن در مقابل انحرافات، اطلاعات نادرست و جریان‌های شبه‌علمی حفاظت کنیم. همین‌جا بود که ضرورت احیای شورا خودش را به‌وضوح نشان داد.
ترکیب اعضای شورای سیاستگذاری سلامت صداوسیما چگونه مشخص می‌شود و چه نهادهایی در آن نماینده دارند؟
ترکیب این شورا متشکل از نمایندگان نهادهای رسمی و معتبر حوزه سلامت کشور است. از جمله این نهادها می‌توان به وزارت بهداشت، فرهنگستان علوم پزشکی، سازمان نظام پزشکی، کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی و سایر دستگاه‌هایی اشاره کرد که در سیاستگذاری و نظارت بر سلامت عمومی کشور نقش دارند. ریاست شورا برعهده رئیس سازمان صداوسیما است و این نشان‌دهنده اهمیت جایگاه آن در ساختار کلان رسانه‌ای کشور است. در کنار شورا، دبیرخانه‌ای فعال نیز وجود دارد که مسئولیت پیگیری مصوبات، نظارت بر روند اجرایی آنها در سطح شبکه‌ها و معاونت‌های مختلف و اطمینان از تطبیق سیاست‌ها با تولیدات سلامت‌محور را برعهده دارد. نمایندگان بخش‌های مختلف تولیدی و شبکه‌های تلویزیونی در این دبیرخانه حضور دارند و به صورت اجرایی، امور را پیش می‌برند.
در حال حاضر شبکه‌های مختلف تلویزیونی برنامه‌های سلامت دارند؛ آیا این برنامه‌ها زیر نظر شورای سلامت خواهند بود؟ معیاری برای بررسی یا تایید کارشناسان این برنامه‌ها وجود دارد؟
بله، براساس حکم صادرشده، همه برنامه‌های سلامت‌محور در سازمان صداوسیما باید زیر نظر شورای سلامت تولید و پخش شوند. این موضوع فقط شامل شبکه سلامت یا آموزش نیست بلکه شامل همه شبکه‌هاست؛ از شبکه سه گرفته تا رادیو سلامت و سایر بخش‌هایی که به‌نحوی به موضوعات پزشکی یا تندرستی می‌پردازند. ما تلاش می‌کنیم از موازی‌کاری در حوزه کارشناسی و موضوعی جلوگیری شود و تولیدات، براساس اولویت‌های واقعی جامعه و رویکرد علمی و مستند پیش بروند. همچنین، نظارت جدی‌تری بر حضور چهره‌ها و کارشناسان در رسانه اعمال خواهد شد. در مورد انتخاب کارشناسان و مهمانان برنامه‌ها، شاخص‌هایی دقیق در نظر گرفته‌ایم. ترجیح ما این است که کارشناسان دعوت‌شده از اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها باشند؛ کسانی که هم از نظر علمی معتبرند و هم توانایی بیان ساده و ارتباط مؤثر با مخاطب را دارند. صدای خوب، بیان قابل فهم و حضور رسانه‌ای مناسب، از دیگر فاکتورهای انتخاب است. البته در مواردی ممکن است فردی عضو هیات علمی نباشد اما در حوزه‌ای خاص تحقیقات برجسته و مؤثری انجام داده و در آن زمینه صاحب‌نظر باشد. در این موارد، پس از بررسی تخصصی، امکان دعوت از این افراد نیز وجود دارد. ما معتقدیم که حضور یک کارشناس در رسانه، نوعی «تبلیغ» برای او محسوب می‌شود اما در عین حال رسانه هم از دانش و اعتبار او بهره‌مند می‌شود. این یک بده‌بستان علمی-رسانه‌ای است؛ با این تفاوت که باید مرز میان تبلیغ سالم و سوءاستفاده از آنتن عمومی را به دقت رعایت کنیم.
آیا برای انتخاب مهمان‌ها و کارشناسان این برنامه‌ها معیار خاصی وجود دارد؟
بله، طبق حکم صادرشده، تمامی برنامه‌های سلامت‌محور در سازمان صداوسیما باید تحت نظارت و هماهنگی شورای سلامت باشند؛ از شبکه سلامت و آموزش گرفته تا شبکه‌های عمومی مانند شبکه سه و همچنین رادیو سلامت. یکی از دلایل اصلی احیای این شورا، مقابله با پراکندگی، تکرار، موازی‌کاری و ورود چهره‌های غیرعلمی یا غیرمعتبر به حوزه سلامت رسانه‌ای است. هدف ما این است که تولیدات براساس داده‌های واقعی، نیازهای اولویت‌دار جامعه و رویکرد علمی دقیق انجام شود. در مورد انتخاب کارشناسان برنامه‌های پزشکی و سلامت، ملاک‌هایی مشخص و علمی وجود دارد. اولویت ما دعوت از اعضای هیات علمی دانشگاه‌هاست؛ کسانی که هم از نظر علمی جایگاه بالایی دارند و هم توانایی بیان ساده، انتقال مؤثر مطالب و ارتباط درست با مخاطب عمومی را دارند. البته گویایی صدا، تسلط بر رسانه و توان تعامل نیز در ارزیابی‌ها مهم است. اما در مواردی هم بوده که فردی عضو هیات علمی نیست، ولی در یک حوزه خاص تحقیقات جدی و معتبری انجام داده و به‌عنوان مرجع علمی در آن حوزه شناخته می‌شود. در این موارد، با بررسی لازم، از چنین افرادی نیز دعوت می‌کنیم. نکته مهم این است که حضور یک‌فرد در رسانه عمومی، قاعدتا باعث دیده‌شدن و در مواردی نوعی تبلیغ برای آن شخص می‌شود اما در مقابل، رسانه‌ملی نیز از اعتبار، تخصص و تجربه آن‌فرد بهره‌مند می‌شود. این رابطه باید سالم، شفاف و علمی باشد. ما باید مرز باریک میان بهره‌مندی از تخصص افراد و سوءاستفاده از آنتن عمومی را با دقت رعایت کنیم.
چه انتظاری از شبکه‌های مختلف صداوسیما دارید تا هم‌راستا با سیاست‌های شورای سلامت حرکت کنند؟
رسانه‌ملی در حوزه‌ای فعالیت می‌کند که مستقیما با جان، روان و سلامت مردم سروکار دارد. برخلاف بسیاری از حوزه‌ها، اشتباه در زمینه پزشکی و سلامت نه قابل جبران است، نه ساده. نمی‌شود گفت یک خطای کارشناسی در حوزه سلامت مثل اشتباه در چاپ یک کتاب درسی است که بعدها اصلاح شود. ممکن است یک توصیه نادرست یا حضور کارشناس غیرمتخصص، سلامت خانواده‌ای را به‌خطر بیندازد. از شبکه‌ها انتظار داریم در دعوت از مهمانان، تبلیغ محصولات و انتخاب محتوای سلامت‌محور، دقت و وسواس بیشتری به خرج دهند. باید این حساسیت را داشته باشیم که بینندگان ما خانواده‌های خودمان هستند؛ پدر و مادر و فرزندان خودمان مخاطب همین برنامه‌ها هستند. در حوزه تبلیغات پزشکی نیز باید محدودیت‌ها و چارچوب‌های اخلاقی و قانونی رعایت شود. نمی‌شود به بهانه اطلاع‌رسانی، فضا را برای تبلیغات زیرپوستی مطب‌ها، برندها یا پزشکان خاص باز گذاشت. این مسائل باید از فیلتر شورای سلامت عبور کند. همچنین از شبکه‌ها می‌خواهیم که از موازی‌کاری پرهیز کنند. این‌که یک کارشناس امروز در یک برنامه دعوت شود و فردا در چند شبکه دیگر، هم تکراری و هم غیراصولی است. این بی‌نظمی باعث کاهش اعتبار رسانه و خستگی مخاطب می‌شود.
با توجه به دغدغه‌هایی که مطرح کردید، آیا شورای سلامت در حوزه آثار نمایشی، مانند سریال‌ها و تولیدات نمایش خانگی هم ورود خواهد کرد؟ مثلا درباره نمایش مصرف سیگار یا مواد مخدر؟
بله، یکی از دغدغه‌های جدی ما همین است. امروز متاسفانه در برخی آثار نمایشی، استعمال دخانیات، مصرف مواد مخدر یا الکل، نه‌تنها نمایش داده می‌شود بلکه گاهی به‌نوعی آموزش داده می‌شود. نحوه مصرف، ابزار و جزئیات آن به‌شکلی ارائه می‌شود که عملا کارکرد هشداردهی یا بازدارندگی ندارد و بالعکس، باعث عادی‌سازی یا حتی تشویق غیرمستقیم می‌شود. در حوزه نمایش سیما، ورود داشته‌ایم حتما ورود خواهیم داشت و از ابزار شورا برای اعمال سیاست‌های بازدارنده استفاده می‌کنیم اما درباره نمایش خانگی و پلتفرم‌ها که زیر نظر ساترا فعالیت می‌کنند، ما سیاست‌گذار هستیم و باید با آنها تعامل و هماهنگی داشته باشیم. طبق حکم ابلاغ‌شده، شورای سلامت باید با همه بخش‌های سازمان از جمله ساترا هم‌افزایی کند و سیاست‌های کلان سلامت را منتقل نماید. البته این‌که ساترا چقدر بتواند این سیاست‌ها را در پلتفرم‌ها اعمال کند، نیازمند اراده اجرایی و همکاری مشترک است. ما قطعا پیگیری خواهیم کرد که سلامت روانی و اجتماعی مردم، در هیچ رسانه‌ای قربانی جذابیت کاذب یا نگاه تجاری نشود.
آیا شورا برای فرهنگ‌سازی عمومی و ارتقای سواد سلامت مردم از طریق رسانه‌ملی، برنامه‌ای دارد؟
قطعا بله. یکی از ماموریت‌های اصلی شورا، همین افزایش سواد سلامت مردم از طریق برنامه‌سازی‌های هدفمند و اثرگذار است اما نکته اینجاست که اگر بدون برنامه و اولویت‌گذاری جلو برویم، ممکن است یا مردم نسبت به پیام‌های سلامت‌محور بی‌تفاوت شوند یا حتی دچار اضطراب و استرس بی‌مورد شوند. ما باید برنامه‌ها را براساس داده‌های واقعی، شاخص‌های مرگ‌ومیر و اولویت‌های نظام سلامت کشور تنظیم کنیم. موضوعاتی مثل بیماری‌های غیرواگیر، پیشگیری، بهداشت روان و تغذیه سالم باید سهم مشخص و هدفمندی در کنداکتور شبکه‌ها داشته باشند. در عین حال، رسانه‌ملی باید فرم و قالب این برنامه‌ها را جذاب‌تر کند. لازم است در این حوزه، سازمان منابع بیشتری اختصاص دهد، ساختار برنامه‌ها به‌روز و از قالب‌های خلاقانه برای انتقال پیام استفاده شود. فقط محتوای علمی کافی نیست؛ باید شیوه ارائه آن هم تاثیرگذار باشد. هدف ما این است که سلامت، نه به شکل خشک و آمرانه بلکه با زبان جذاب و علمی به مخاطب منتقل شود. مردم باید حس کنند این برنامه‌ها به زندگی روزمره آنها گره خورده و قابل‌استفاده هستند.
انتهای پیام/ن